Nhưng quả là tôi có đọc, chứ không phải là không.Có nó, làm cái gì cũng được; thiếu nó, không làm được việc gì cả.Làm được một công việc mệt nhọc, lòng tự tin của bạn sẽ tăng lên.Mà trong luyện trí, một yếu tố quan trọng nhất là phải thấy gắng sức, khó nhọc, thấy nửa muốn làm, nửa muốn bỏ; cảm giác đó không thể có được, khi ta đọc tiểu thuyết.Nguyên nhân mối nguy đó là tại ta ráng làm nhiều quá, và chỉ có một cách tránh nó là lập lại chương trình, làm bơn bớt đi những cái nghề, càng học, càng ham, và có những kẻ thích hăm hở gắng sức tới nỗi luôn luôn như không kịp thở.Nhiệm vụ đó cũng đã khó khăn đấy chứ! Ít người làm tròn được.Sự mong mỏi mà không được thoả mãn có thể làm cho y luôn bứt rứt.Khi đã điều khiển phần tử vô kỷ luật nhất trong cơ thể phức tạp của ta thì ta phải tròng ngay ách vào cổ nó.Bạn tự nhủ: "Ta phải ráng biết chút gì về cuộc cách mạng Pháp, về lịch sử hỏa xa hoặc những tác phẩm của John Keats (thi sĩ Anh ở thế kỷ 19)".Khi thử làm rồi mới thấy sự gắng sức đó không phải ít đâu vì cần hy sinh một chút.

Xem thêm Thu gọn